Semah Alevi Ayin-I Cemlerinin ana ritüellerinden biridir. Oniki hizmet içinde bir hizmettir. Genellikle Anadoluda Semah, Zamah, Çark-I Pervaz diye adlandırılır. Kelime anlamı olarak sema kökünden gelir, gökyüzü, uzay demektir.
Alevi inancında yaradılışın bir ışıktan fışkırdığı, ondan yıldızların, gezegenlerin oluştuğu bunların içinde dünyanın ve insanın meydana geldiği Kabul edilir. Alevi Ayin-I Cemlerin de her hizmet bu varoluşun anlatımlarıdır. Vahdet-i vücut (varlıkların birliği) ilkesine inanan Alevi-Bektaşilikte semah, insanı doğayla ve tüm evrenle birleştiren ve geldiği kaynağa yapılan bir yolculuktur, bu yoculuktan da geri birliğe dönüştür.

Hacı Bektaşi Veli semahı anlatırken "Semah, ariflerin aleti, muhiplerin ibadeti, taliplerin maksududur" der.

"Her atom, bir çekirdek ve çekirdeğin çok uzağındaki yörüngelerde dönüp-dolaşan elektronlardan oluşmuştur. Çekirdeğin içinde ise proton ve nötron ismi verilen başka parçacıklar vardır Elektronlar tıpkı dünyanın güneş çevresinde dönerken, aynı zamanda kendi çevresinde dönmesi gibi, atom çekirdeğinin çevresinde dönen parçacıklardır. Aynı, gezegenlerde olduğu gibi bu dönüş, bizim yörünge adını verdiğimiz yollarda, çok büyük bir düzen içinde ve hiç durmaksızın gerçekleşir.İşte bu noktada evrende bilinen en büyük mekanla, en küçük mekan arasında bir benzerlik ortaya çıktığını fark ederiz. Bu kadar küçük bir parçacığın insan hayatında pek bir önemi olamayacağını düşünebilirsiniz. Ancak, insan aklının kavramakta çok zorluk çektiği bir küçüklükte olan bu parçacıklar aslında çevrenizde gördüğünüz her şeyin temelini oluşturur." Alıntı www.atommucizesi.com

Evrende her şey hareket halindedir. Alevi felsefesi bunu binlerce yıl önceden bilip kendi inancının bir parçası yapmıştır.

Asık hüdayi bunu dizelerinde söyle dile getirir:

Bütün evren semah döner
Aşkından güneşler yanar
Aslına ermektir hüner
Beş vakitle avunmayız
Seyyid Nizamoğlu da bir şirinde şöyle seslenir bize;
Bu sırra münkirler eremez
Dost yüzünü körler göremez
Çark'ı felek döner durmaz
Ya ben nice dönmeyeyim

Aşk odu yürekte yanar
Beni gören mecnun sanar
Gökyüzünde ay, gün döner
Ya ben nice dönmeyeyim.

Seyyit nizamoğlu tek dur
Münafığın işi şektir
Evvel ahir dönmek haktır
Ya ben nice dönmeyeyim.
Alevi inanışında semahlar, genelikle kadın ve erkeklerle birlikte dönülür . Semah dönülürken kişi bir yandan kendi etrafında dönerken bir yandan da bir daire üzerinde döner. Semahlarda bu dönüşler gezegenlerin yıldızların kendi etrafında ve bağlı bulundukları sistem etrafında dönüşlerinin aynısıdır. Semah varoluşun her evresinde var olan döngünün bir ifadesidir.
Semah; alevi inancın da zakirin sazı ve sözü eşliğinde cemlerde dönülür. Miraçlama nın bir bölümünde zakir;

Ol şerbetten biri içti
Cümlesi oldu hayran
Mümin müslüm üryan büryan
Hep kalktilar semaha
Dediği zaman 3 Bacı, 2 erkek ya da 3 erkek, 2 bacı meydana gelerek, zakirin sazı ve sözü eşliğinda semah dönmeye başlarlar. Bu dönülen semah miraçlama da erkanın semahıdır.
Semahlar yavaş başlar sazın ritmine göre biraz canlanır ve hızlanmayla devam eder. Semahı dönen canlara pervane denir. Semahı tamamlayan canlar yanyana gelip dara dururlar ve Dede semah hizmetinin gülbengini okur.

Bismi Şah Ya Hakk

Semahlar saf ola,
Çark-ı pervaz hak ola,
Döndüğünüz semahlar pir katında Kabul ola,
Döndüğünüz semahlar dünya durdukca dönüle
Hizmetiniz Hakk ve Halk katında Kabul ola
Gerçeğe ve gerçeği görenlerin demine hü.
Semahdaki hareketlerin anlamları: Semahlar genellikle Cemlerde dönülür. Dönmenin anlamı hiçbir şeyin durmadığını döndüğünü hareket edip değiştiğini sembolize eder..
Yüzün üzerinde semah çeşidi vardır, hepsi için geçerli olan, ağır tempoyla baslar, hızlanır ve yavaşlayarak durur. Duyguların/ruhun uçuş ve geri dönüsünü sembolize eder.

Semahlar kadın ve erkek canlarla birlikte dönülür. Anlamı eşitlik, birlik, yaradılış, sevgi ve karşıtların birliğidir.

Semah yalın ayak dönülür, doğaya, toprağa bağlılığı anlatır.

Semah günlük kıyafetle özel bir kıyafeti yoktur. Bazen bele kuşak bağlanır, bu Eline Diline Beline sahip olmayı ve yola bağlılığı anlamındadır.

Semahlardaki avuçiçinin yere ve gökyüzüne döndürülmesi, yerle gök arasında yani Tanrı ve insan arasında bağı belirtir.

Gözler genellikle avuç içine bakar, bu aynada kendini yani insanda tanrıyı görmek anlamındadır.

Aynayı tuttum yüzüme,
Ali göründü gözüme.
Nazar eyledim özüme,
Ali göründü gözüme.

Hilmi Dedebaba
* Semahta kalbe götürülen eller Alevilerin bir tür selamıdır; Hü Dost, Can anlamındadır. Aynı zaman da özüyle yola bağlılığını ifade eder.